Een reis door de eeuwen
Cappella Amsterdam brengt onder leiding van de Franse dirigent Geoffroy Jourdain Stabat Mater, een programma waarin eeuwen aan kerkmuzikale traditie samenkomen. Van de barokke meesters Antonio Lotti, Domenico Scarlatti en Leonardo Leo tot hedendaagse componisten Silvia Borzelli en Matteo Gualandi: deze muziek vertelt een verhaal van emotie, geloof en vernieuwingsdrang.
Jourdain, bekend om zijn vernieuwende interpretaties van vocale muziek, heeft bijzondere inzichten gedeeld in het repertoire dat hij met Cappella Amsterdam zal uitvoeren.
De brug tussen traditie en moderniteit
Volgens Jourdain illustreert dit programma perfect hoe componisten door de eeuwen heen op een persoonlijke manier invulling hebben gegeven aan religieuze thema’s. “De stukken van Lotti, Scarlatti en Leo tonen hoe de barokke componisten emoties uitvergrootten met harmonische durf en theatrale expressie. Gualandi en Borzelli voegen daar een eigentijdse laag aan toe, met een focus op introspectie en de fysieke beleving van klank,” legt hij uit.
transformaties en nieuwe stijlen
Tijdens de 17e en 18e eeuw onderging de kerkmuziek een opmerkelijke transformatie. De opkomst van seculiere genres en de introductie van nieuwe muzikale stijlen zorgden voor een versmelting van traditie en innovatie. Het resultaat? Adembenemende composities die zowel het verleden respecteerden als de emoties van de luisteraar centraal stelden.
Stile antico: een brug tussen renaissance en barok
In de barok werd de term a capella niet langer uitsluitend gebruikt voor pure vocale polyfonie, maar ook voor muziek waarin stemmen werden ondersteund door een basso continuo. Deze stijl, bekend als stile antico of de “oude stijl”, is geworteld in het contrapunt van de renaissance, vooral geïnspireerd door meesters zoals Palestrina. Componisten uit de barokperiode maakten gebruik van deze traditie, niet om haar simpelweg te imiteren, maar om er een nieuwe, expressieve dimensie aan toe te voegen.
Antonio Lotti’s Crucifixus en Dies Irae
Antonio Lotti, jarenlang verbonden aan de Basiliek van San Marco in Venetië, combineerde harmonische durf met een eerbied voor traditie. Zijn Dies Irae is afkomstig uit een missa pro defunctis die hij in zijn testament aanhaalde. Ondanks kritiek op zijn moderniteit in zijn tijd, blijft zijn muziek verrassend tijdloos en weet ze luisteraars te raken met haar diepe emotionele zeggingskracht. Lotti’s meesterwerken vormen een brug tussen de polyfone traditie van de renaissance en de expressieve stijl van de barok.
Domenico Scarlatti: een fascinerend Stabat Mater
Een van de meest intrigerende voorbeelden van barokke kerkmuziek is Domenico Scarlatti’s Stabat Mater voor tien stemmen. Jourdain wijst erop dat dit werk, opnieuw ontdekt in 1941, Scarlatti in Stabat Mater niet alleen technische virtuositeit vraagt, maar ook een diepe gevoelsmatige betrokkenheid van de zangers. Hoewel we geen originele manuscripten hebben, suggereren zeldzame kopieën dat dit stuk werd geschreven voor de zangers van de Cappella Giulia in het Vaticaan. Scarlatti’s Stabat Mater is een emotionele reis die de lijdende Maria aan de voet van het kruis op hartverscheurende wijze tot leven brengt.
Leonardo Leo: Miserere mei, Deus
Het Miserere van Leonardo Leo was in de 18e en 19e eeuw even beroemd als dat van Gregorio Allegri. In 1880 hoorde Richard Wagner dit stuk in Napels, wat hem inspireerde tot het schrijven van de “koepelkoor”-scènes in Parsifal. Leo’s muziek, met haar balans tussen eenvoud en intensiteit, blijft tot op de dag van vandaag een krachtig voorbeeld van barokke emotie. Jourdain benadrukt hoe dit werk met zijn rijke teksturen een brug slaat tussen eenvoud en grandeur.
Theatrale expressie in de barok
Wat deze werken bindt, is de manier waarop ze theatrale expressie naar de kerk brachten. Barokke componisten gebruikten muziek om de emoties van heilige teksten te versterken. Thema’s als het lijden van Maria, het Laatste Oordeel en berouw resoneerden diep bij het publiek en maakten kerkmuziek tot een bijna toneelachtige ervaring.
Geoffroy Jourdain
moderne werken
Silvia Borzelli en Matteo Gualandi
De hedendaagse bijdragen van Gualandi (piccolo requiem) en Borzelli (cuerpo desierto) brengen nieuwe lagen aan in dit programma. “Deze werken nodigen uit tot reflectie op hoe we vandaag de dag omgaan met de thematiek van dood en lijden,” aldus Jourdain. Lees meer over de composities van Borzelli en Gualandi in de Ontdekartikelen over cuerpo desierto en piccolo requiem.
Een ervaring vol contrasten
Met dit concert biedt Cappella Amsterdam een muzikale ervaring waarin barok en moderniteit samenkomen. Dankzij de inzichten van Jourdain begrijpen we beter hoe componisten door de eeuwen heen dezelfde thema’s op hun eigen manier hebben verwerkt. Het resultaat is een programma dat zowel raakt als inspireert.
